साठ वर्सांची एक जाण्टी आजी तिट्यार पणट्यो विकूंक बशिल्ली. ल्हान-ल्हान मातयेचे पणट्यो ती स्वताच आपल्या हातांनी तयार करून सुकोवन फाटले दोन दीस त्यो विकपाक तिट्यार बसताली. पूण, दोनूय दिसां तिका एकूय गिरायक मेळूक नाशिल्लें. हें तिच्या तोंडाक पळोवन सामके दिसताले. जायते जाण पणट्यांची विचारपूस करून वतालें. पूण, त्यो घेवपाक कोणूच तयार नाशिल्ले.

दिवाळेक फकत दोनूच दीस वुरिल्लें. जस जशी दिवाळी लागीं पावताली, तस तशी आजयेचीं चितनां वाडतालीं. घरात जोडपी कोणूच नाशिल्लो. जोडून दवरिल्लें पांच रूपया पसून गाठीक नाशिल्ले. जेवणाचें वा हेर कसलेंच सामाण घरांत नाशिल्लें. अशे परिस्थितींन मनशान जगचें तरी कशें होच तिका प्रस्न पडिल्लो. तातूंत ही वर्साक एकूच फावट येवपी दिवाळी. तेच दिवाळेक जर घरांत दिव्ये पेटनात तर कितें अर्थ आमच्या सारक्या गरिबाचे दिवाळेक आनी कितें मोल ह्या म्हज्या दिव्याचें…!? फकत एक तरी गिराय मेळिल्ले जाल्यार धा रूपयाचे तेल हाडून चार तरी दिवे पेटोवन दिवाळी मनयतलीं. पूण, देवान म्हज्या नशिबांत दिवच पेटोवंक ना तर कोण कितें करूंक शकता. अशें ती बसल्या-बसल्या येवजीताली.

पंदरा वर्सांच्या भुरग्याची तिचेर नदर पडली. तो भुरगो अनाथ एक भिकारी आशिल्लो. दिसपट्टी भीक मागून आपलें पट कशें तरी भरतालो. रावपाक घर नाशिल्ल्यान तिट्यारून खंय तरी न्हिदतालो. जेन्ना तो तिच्या सामकार वचून उभो रावलो, ताका पळोवन ती खूश जाली. तिका दिसलें कोण तरी गिरायक आयलें म्हूण

” बाबा कितले दीवं…? धा रूपयांक चार.” तिणे खोशयेन विचारलें.

” नाका आज्जे… म्हाका दिव्यांची गरज ना.” भुरग्यान तोडे निरशेवणेन म्हळें.

” बाबा… तशें म्हणचें न्हय! दिव्यांची गरज सगळ्यांकूच आसता. पूण, जायत्या जाणांक ती मेळनात. तुमच्या घरांत विजेचे जायते दिवे आसा जायत, दिव्यांनी तुमचें पुराय घर परजळीत जाता जायत. पूण, अन्यानाचो काळोख पयस करूक असल्या तेलाच्याच दिव्यांचो वापर जाता. हेंच खरें दिवे मनशाच्या नशिबाचे, हेच खरें दिवे दिवाळेचे…! घे तुका धा रूपयांक पांच दिता.” आजयेन भुरग्याच्या चेहर्‍याकडेन पळयनासतना म्हणलें. आजयेची उतरां आयकून भुरग्याच्या दोळ्यातल्यान दुकां व्हांवली. ती हातार पडटकच तिणें तकली वयर करून पळलें आनी भुरग्याची परिस्थिती तिका समजली, तो एक अनाथ भुरगो हें तिका जाणवलें.

” माफ कर आं बाबा, हांवें तुका पळयनासतना दिवे विकत घे म्हणलें. हांव समजली तूं एक पयशाकारालो भुरगो आसतलो म्हूण.” आजयेन आपली तकली सकयल घालून माफी मागली.

” माफी कित्याक मागली आजे!? नशिबांनूच काळोख आसा तर दिवे तरी पेटोवन कितें उपयोग. आनी तुजे दिवे वीकत घेवपाक म्हाका कांयच हरकत नाशिल्ली. म्हजेकडेन तशें पयशे आसा तोडे दवे घेवपा सारके. पूण, तें दिवे पेटयतलो तरी खंय!? आनी भीक मागून मेळयल्या पयशांनी परजळ विकत घेवंक जायना आजे.”

” भीक मागप ईतलें मनाक लागता तर भीक मागतात तरी कित्याक पुता?”

” पटाची भूक भागोवंक आजये. पूण, आयज पासून भीक मागप बंद.” भुरग्यान आपले दोळे पुशीत म्हणलें.

” आनी पटाचें कितें?”

” कश्ट करून पट भरतलों हांव.”

” कसलें कश्ट करतलो तूं बाबा? म्हाका पळय… दीसभर वतांत तापून लेगीत ऐक गिरायक मेळनात, आमच्या सारक्या गरिबांक देवान कश्ट करपाचो लेगीत हक्क दिवकना जावये.” आजेन सामके निरशेवणेन म्हणलें.

” देवाक दोश दिवनाका आजये, देवान कोणाचेर अन्याय करूंकना.

सगळ्यांक दिलां सारके वाटून… तोड्यांक ताणे दिलें पयशे, भांगर. तर तोड्यांक दिलें सूख धाटून.”

” कितलो शाणो रे तूं, कितलो समजुतदार…! पूण ह्या वयांत कश्ट ससो करतलो तूं…?”

” हेच तर देवान दिल्ले सूख आजये…! तूं साठ वर्सांची आजी दीसभर वतांत कश्ट करूंक शकता, जाणट्या पणार आपल्या संवसाराचो गाडो तूं स्वताच ओडूंक शकता. तर हांव भुरगो आसून कश्ट करून कित्याक जोडूंक शकना…! रावपाक घर ना म्हूण कितें जालें, माया दिवपाक आवयचे पदर ना म्हूण कितें जालें, धिटाय दिवपाक बापायचो हात ना म्हूण कातें जालें, मोग दिवपाक भाव भयणी ना म्हूण कितें जालें… सगळ्यांक एकेच नदरेन पळोवपी देव तर आसा न्हय आजये…!?” उलयता-उलयता भुरग्याच्या दोळ्यातल्यान दुकां आयलीं. ते पळोवन आजेचेय दोळे ओले जाले. तिणें ओडून ताका आपलें वेगेंत घेतलो, ताच्या चेहर्‍याचे पपी घेयत म्हणलें.

” ना रे म्हज्या पुता. कर्‍यांनीच देवान कोणाचेर अन्याय करूकना…! तुज्यातले हे बरे

गुण, तुजे नितळ काळीज, नीवळ मन हाची गवाय दिता. हे सगळें देवाचेच तर देणे…! आनी तूं म्हाका आयज मेळप, तुज्या रूपांन तूं म्हज्या जीविताची पूंजी, म्हज्या वाट्याक आइल्ले धन. आयज पासून जे म्हजे तें संगळें तुजें. आवयच्या पदरा पासून, भाव भयणिच्या मोगा पर्यन सगळें तुजें. चल खूब उशीर जालो आमी आमच्या घरा वचूया.” आनी ती दोगांय घरा गेली… आतां ती दोगांय त्या ल्हान शा घरांत खोशयेन रावता. आजी दीसभर पणट्यो करता आनी भुरगो त्यो तिट्यार बसून विकता. भुरग्याच्या हासत्या मुखामळाक पळोवन आनी ताचे हुशारकीन तो दिसपट्टे बरेच गिरायक करता. अशें तरेन भुरग्याक काम, घर आनी आवयचो मोग मेळलो आनी आजयेक आपल्या घराचो दिवो…!

By Avinash Kunkolkar