हांवें मारिल्ल्या थापटाचे वळ मुन्नीच्या पोल्यार अजुनय स्पश्ट दिसताले! आपल्या दाव्या हाताचें एक बोट तोंडांत घालून तें रडटां-रडटां न्हिदून पडिल्लें. हांवें ताच्या कुरळ्या केंसांतल्यान हात भोंवडयलो तेन्ना ताणें न्हिदेंतूंच आंग काडलें आनी परत आपलें तोंडांत धरिल्लें बोट चोखपाक लागलें.

म्हाका , म्हजीच तिडक मारली. मुन्नीचो कसलो गुन्यांव आसलो हांतूंत? हें तर म्हज्याच हट्टीपणांचें पानवळ आसलें. तें आयज म्हजे चार वर्सांचे धुवेक भोगचें पडटालें. मुन्नी आतां म्हणल्यार चडूच नेटान आपलें बोट चोखूंक लागिल्लें. ताका पळोवन म्हज्या काळजाक पीळ पडलो. दोळ्यांक घातिल्लो हुंवाराचो बांद सुटलो. म्हजे पांय धोंपरा मेरेन धोडून वण्टीचो आदार घेत हांवें हांबेर फोडलो.

’तांगेर आसा तरी कितें? ताची आवय पिंपळा पेडार आबोल्यांचे झेले घेवन दीस भर गिरायकाक तिश्टता. तो म्हयन्याक आठशें रुपया पगाराक काम करता. ताचे कडेन लगन जावन तूं खातलें कितें ? माती?’ म्हजे आज्जेच्या उतारांची याद जावन म्हाका चडूच रडपाक येवंक लागलें.

’आमगेर दीसवड्याक कितलींशींच मानांय-कामेरीं गोळटात. घरांत रावयल्लीं आसात. तळटा वयलो फोड जपचो तशें तुका आमी जपलां. कित्याक म्हूण तूं सांजेक नाशिल्ल्याक भुल्लां? फक्त मोगान पोट भरना. भुरगें आसा तूं. आतां कांयच कळचें ना.’ आज्याची शिटकावणी परत एक पावट म्हज्या कानसुलार थापटां कशी बसली.

’जात तरी खबर आसा मुगो ताची? तो खंय आनी आमी खंय गो? जमीन – मळबा इतलें फरक आसा तांचे आनी आमचे मदीं!’ गरम तव्यार थंड उदक पडचें तशें आवयची तिडक परत एक पावट म्हजें काळीज चर्र करून गेली.
पूण हें सगळें चिंतून आतां कांयच उपयोग नासलो. म्हज्या तोंडान हांवें हें सगळें मागून घेतिल्लें. म्हजीं दुकां गळ्ळ करून हाताच्या मनगटार पडलीं आनी थंय आशिल्ली ती पांच वर्सां पयलींची माव परत घावो जावन म्हज्या काळजाक वेदना भोगोवंक लागली.

हय! माव. हांवें मोग केल्लो ताचो. खरो मोग! ताचे शिवाय हांव कशेंच जगूंक शकचें नासलें. तेन्ना तरी तशें दिसतालें. टी व्हाय बी एस सी करतना ताची आनी म्हजी वळख एका ट्रेनींग प्रोग्रेमांत जाल्ली. तेन्ना सरकारान प्रौढ शिक्षण मोहिम सुरु केल्ली. म्हाकाय समाजा खातीर कितें तरी करपाचें आशिल्ल्यान आप-खोशेन म्हजें नांव ही मोहीम फुडें व्हरपाक नोंद केल्लें. तोवूय हेच मोहिमेचो एक वांगडी आशिल्लो. आत्र्या पय-यान जावपी ट्रेनींग आनी मिटींगे निमतान आमची वळख जाल्ली.

सवकास-सवकास तो म्हाका आवडूंक लागलो. सपनांचो राजकुंवर आसचो तर ताचे सारको अशें दिसपाक लागलें. बदलपी त्रुतू प्रमाण आमचीय ही वळख मोगांत बदल्ली. खबर घरच्यांच्या कानार पावली. ताणीं सख्त विरोध दाखयलो. विरोध दाखोवपा फाटल्यान योग्य कारणांय आसलीं हें म्हाका आयज कळुंक लागिल्लें. तेन्ना कळिल्लें जाल्यार…? म्हज्या हाताच्या मनगटार अशी माव आसची नासली! ती तरी एक वेळ विसरूंक शकतालें. पूण आयज काळजाक घाव पडिल्लो. म्हाका ताचे कडेन लग्न जावंक मेळचें ना हो विचार म्हजे खातीर जीव-घेणो आसलो. हांवें आत्महत्या करपाचो यत्न केल्लो. मात, आमचें रावयल्लें बेनू जर त्या दिसाक शिटूक नाशिल्लें जाल्यार…? घडये आयज हो दीस म्हाका पळोवंक पडचो नासलो.

कितलोसोच वेळ रडल्या उप्रांत म्हजे दोळेय थकिल्ले!
’मम्मा…!’ म्ह्जे धुवेच्या उतरानीं म्हाका जाग आयली. मुन्नी आपल्या माणकुल्या हातानीं म्हज्या पोल्यांचेर सुकिल्लीं दुकां पुसतालें. ’सॉरी बेटा!’ अशें म्हणत हांवें ताका घट्ट काळजा कडेन आंवळून धरलें. तें कितलोसोच वेळ तशेंच रावलें. जशें कितें पोटाक पडिल्ली भुकेची खळी म्हजे उबेन इल्ली शांत जाल्ली. ताका तशेंच हांडीर घेवन हांव रांदचे कुडींत आयलें. ताका थंयच पाठार बसयलें. फळ्यार दवरिल्लें बिस्कुती दवरपाचें लात हांवें काडलें. मुन्नी म्हाका आशे भरीत नदरेन पळयतालें. तें लात रितें आसा म्हणपाचें म्हाका समजल्लें.

तरी आसतना म्हजे भितर एक आस्त जागी आशिल्ली. कुलेर घेवन हांवें तें उगडलें. केन्ना तरी हाडिल्ल्या क्रीम क्रेकर बिस्कुतीच्या पुड्यांतलो थोडो पिटो तांतूंत बाकी उरिल्लो. तो हांवें हात घालून अळंग काडलो. इतल्यान वण्टीर आशिल्ली पाल पळोवन मुन्नी भिलें आनी ताणें येवन म्हाका वेंग मारली. हातांत आयिल्लो बिस्कुतीचो तो पिटो मातये भरवण जालो. मुन्नीन तें पळयलें आनी खिणांचो वेळ ना करतां मुन्नी जमनीर बसलें. तो पिटो खावंक ताणें आपलें तोंड जमनीक तेंकयलें. त्या वेळार म्हज्या काळजाची शिळा जाली!

आठशें रुपया! हाचो म्हयन्याचो पगार फक्त ताणें काजराक काडिल्लें रीण पावोवंकूच काबार जातालो. अशें-तशें करून सुमार तिनशें रूपया हातार उरताले. तांतूंतल्यान खर्च बागोवपाचो यत्न हांव करतालें. पूण तो बागयतां-बागयतां हांवूंच बागून गेल्लें. ह्या म्हयन्यांत तर चडूच धांदळ जाल्ली. मुन्नी दुंयेंत पडिल्ल्यान ताच्या वखदां खातीर बाकी उरिल्ले पयशे खरचल्ले. घाणांक दवरून कितेंय हाडटलें म्हणल्यार हाता-गळ्याक एकूय वस्त उरूंक नासली. ’आमी तुजें लग्न करून दितात. पूण एक सांगतां…! एकदां तुजे लग्न जालें म्हणटकच ह्या घराचीं दारां तुजे खातीर सासणांक बंद!’’ चार भांगराचीं कांकणां आनी एक जोग म्हज्या हातांत घालतना आज्जेन सांगिल्लें. ह्या पांच वर्सां मदीं अडी-अडचणींक सांपडून सगळें कितें विंकून काबार केल्लें. केन्नाय दिसतालें, वच्चें हांवें कुळारा. माफी मागची. म्हाका समजून घेयात अशें हात जोडून सांगचें!

पूण ना. तीं म्हाका आपणायतलीं म्हणपाची आशा नासली. हें म्हाका एक दीस बेनू ह्या आमच्या रावयल्ल्यानूच सांगिल्लें. सोसायटींत रेशन हाडूंक गेल्लें तेन्ना मेळिल्लें तें म्हाका! ज्या घरांत वयर पाडोसाक तेंकसर भाताच्यो राशी, त्या घरांतली धूव रेशनार मेळपी तांदूळ घेवंक लायणींत उबी आसा हें पळोवन ताचे दोळे ओले जाल्ले. ’बेनू बाय, म्हजी याद करतात गो केन्ना?” हांवें ताका विचारिल्लें. ’बाये, तुक सांगों तोंडा उतरां येनांय. तीं… तूं मेलें म्हूण सांगताय!’ अशें म्हणत ताणें म्हाका वेंग मारिल्ली. म्हजे विशीं म्हजीं घरची अशें सांगतात हें आयकून म्हजें काळीज फुटून चुरो जाल्लें.

भायर जावपी भुरग्यांच्या किलबीलाटान हांव भानार आयलें. मुन्नी रांदचे कुडीच्या दाराक धरुन उबें आसलें. तें अशें कितें पळयता हें जाणून घेवपा खातीर हांवें नदर ते दिकेन लायली. म्ह्जी व्हडली जाव शेजारच्या भुरग्यांक पुलाव वाडटाली. ’आनीक जाय जाल्यार सांगात आं!’ अशें म्हणत तिणें मस्क-यानीं मुन्नी दिकेन पळयलें. मुन्नी आपलो हात फुडें करून आपल्याकूय दी म्हूण मागतालें. ’सुण्यां पेटे आसात भायर. बेगीन जेवात!’ अशें म्हणत तिणें अधिकूच म्हज्या काळजा घाव्यार मीठ चोळ्ळें. ’यो पयलीं भितर. कितें पळयता थंय?’ अशें म्हणत हांवें मुन्नीच्या तोंडार नेटान थापट मारलें. मुन्नी रडपाक लागलें.

म्हज्या घोवाक हांवें म्हजे जावे कडेन उलोवपाचो बंद केल्ल्यान आमचे मदीं दुस्मानकायेची वणट उबी जाल्ली. तशें करपा फाटल्यानूय कारण आसलें. देर आनी भावज नात्याचो आडोस घेवन करपी तिच्या गैर वेव्हाराचो निशेध जो हांवें केल्लो. ही गजाल हाकाय आवडूंक नाशिल्ली. पूण दीस वतात तशें हो समजल्लो. ती मात म्हजो बदलो घेवपची एकूय संद सोडनासली. आयजूय ती म्हजे लाचारीचो अशे तरेन बदलो घेवन आपलो हिशोब बरोबर करताली.

’मुन्नी…मुन्नी! बाय…!’ हांव विचारानीं घुस्पलें तेन्ना मुन्नी आडनदर जालें म्हणपाचें म्हाका समजलें. ’कित्याक म्हूण मारलें तुंवें ताका?’ हांवें म्हजोच हात वण्टीर मारलो. हातार आशिल्ली ती पोरणी माव सणावली. ’बेटा…बाय!’ मुन्नीक सोदीत हांव भितर आयलें.तें रित्या तांदळांच्या दोणां कुशीक बसून कितें तरी चोखतालें. पयली दिसलें, तें संवंयें प्रमाण आपलें दाव्या हाताचें बोट चिंवता. पूण ना. ताच्या हातांत इल्लोसो उंड्याचो कुडको आसलो. सुकिल्लो. हाड कसो घट्ट जाल्लो. हांवें झोंपय मारुन तो उंड्या कुडको काडलो आनी भायर शेंवटिलो.

’ …तूं मेलें म्हूण सांगताय!’ बेनूचीं उतरां म्हजे भितर खवदळ करूंक लागली. हांवें मुन्नीक उखल्लें आनी घरा कुशीक आशिल्ले दोंगुर्ल्लेची वाट धरली. आब्रिलाचो म्हयनो आशिल्ल्यान कांण्णांचो भार जाल्लो. पूण पिकूंक नाशिल्लीं. ’पिटकोळां तरी आसतलीं!’ परत एक पावट म्हाका ओगीच आशा जाली. सडसडीत पावलां उडयत अदाशा सारकें हांव दोंगुर्ल्ली माडोवंक लागलें. हांव कितें करता म्हणपाचें मुन्नीक समजलें ना. इतल्यान म्हजी नदर एका पिटकोळीच्या झोंपार स्थीर जाली. तें झोंप कुचकुचीत फुलानीं भरिल्लें. पिटकोळां जावंक अजून वेळ आसलो.

’बेनू बाय, तूं पांच पाकळ्यांचें पिटकोळेचें फूल कित्याक सोदता?’ एक दीस हट्ट धरुन बेनू आनी हेर मानांय-कामे-यां वांगडा हांव आमच्या काजींच्या रेंदांत गेल्ले. तेन्ना बेनू पिट्कोळेचें पांच पाकळ्यांचें फूल सोदता तें पळोवन हांवें ताका विचारिल्लें.
’मुगे आवो सांगोता, पांच पाकळ्यां पिटकोळे फूल मेट्टा तो नोशीबवोंत. तें फूल आण्ण (हाडून) तांदळां दोणां घायल्यार, तांदूळ केन्ना काबार जायनांय!’

हे गजालीची याद जावन कोणें तरी म्हज्या मुरमूरपी काळजाक फूंक मारिल्ल्या वरीं म्हाका जालें. हांवें मुन्नीक हांडी वयलें सकल दवरलें आनी हांव पिटकोळेच्या फुलांचें घोंस चाळपाक लागलें. अचकीत म्हज्या हाताक पांच पाकळयांचें फूल लागलें. ’मयुरी काकी, ये मयुरी काकी…!’ शेजारच्या मिनाचो आवाज कानार पडलो. म्हाका सोदीत तें दोंगुर्ल्लेर आयिल्लें.

’सीस्टरी सोदपाक आयल्यात तुका!.’
’म्हाका? सिस्टरी?’ पांच पाकळ्य़ांचें तें फूल कुटीत हांवें अजापून विचारलें.
गांवांत आशिल्ल्या कोन्वेंतांतल्यो दोन माद्री भयणी म्हजी वाट पळयताल्यो.
’तूं आमच्या कोन्वेंतांत लॅस फॉर्च्युनेट भुरग्यांक शिकोवपाची नोकरी करूंक तोयार आसाय? सुमानाक दोन पावटी येवंचें पोडटोलें. दिसाक एक वोर भोर तेंकां फोकोत वाचूंक आनी चीट बोरोवंक शिकोयल्यार पुरो. आठ वोरांचे आमी तुका बाराशें रुपया फारीक कोरपाक तोयार आसात!’ ताणीं एकाच स्वासांत सांगून सोडलें.

म्हज्या दोळ्यांतलीं दोन दुकां हातांत आशिल्ल्या त्या पांच पाकळ्यांच्या फुलार गळ्ळीं.
’फाल्यांच्यान येवं सिस्टर?’ म्हज्या प्रस्नाक ताणीं हांसत हय म्हूण मान हालयली आनी त्यो गेल्यो!
हांवें मुन्नीक उखल्लें आनी पांच पाकळ्यांचें तें पिटकोळेचें फूल व्हरून म्हज्या रित्या तांदळांच्या दोणांत घातलें.
तो दोण तांदळानीं भरिल्ल्याचो म्हाका भास जालो…!

By Guadalupe Dias