कांय वर्सां फाटीं, पंजाबाचे साहित्यीक भोंवडेर आसतना हांवें एक एकांकी पळयल्ली. ’बॉबी!’ नांव म्हाका खास अशें आवडूंक ना. मात, जेन्ना एकांकी सोंपली तेन्ना तोंडांतल्यान एकूच उद्गार भायर सरलो, ’वाह!’ ही एकांकी अजूनय म्हज्या मनांच्या कोनशाक घर करून आसा. ते एकांकींत जरी कलाकारांची खातड नासली तरी दर एका कलाकारान आपल्याक दिल्ल्या सवंगाक बेसबरो न्याय दिल्लो. ताणीं केल्ली भुमिका दोळे दिपकावन उडोवपा सारकी आसली. ते एकांकींत बोट दवरपा सारकी इल्लीय सुवात सोदून लेगीत मेळपाची नासली. पड्डो देंवल्या उप्रांतूय सभाघरांत ताळयांचो कडकडाट चालूच आशिल्लो. हेंच ते एकांकिचें खरें जैत आसलें.

आयजूय हे एकांकीची याद म्हज्या मनांक थाकाय दिता. जिणेचो मंत्र शिकयता. हय! शेक्स्पियरान सारकेंच म्हणलां,’जीण एक माची!’ हे माचयेर दर एकट्यान आपल्याक नेमून दिल्लें सवंग बेसबरें निभोवंक जाय. होच आमचे जिणेंचो मंत्र! मात, आमचे मदलीं खूब जाणां हो मंत्र जपचे पयलींच मातये भरवण जातात. अशा वेळार म्हाका बाप्तीस्ताची याद जाता.

बाप्तीस्त! आमचे खातीर मात तो बातीस्त आसलो. म्हज्या भुरगेपणार, तो म्हज्या मामाचीं गोरवां राखपाचो वावर करतालो. मामागेरूच रावतालो. आमच्याच एका घर–मानायांक , तो भुकेन वळवळटाना शेता-बांदार सांपडिल्लो. सुमार अकरा वर्सांचो! ताची वासपूस केल्या उप्रांत ताचो पत्तो कळ्ळो. थंय वतकच बातीस्ताची जाण्टी आवय मेळ्ळी. ताची खबर आयकून तिच्या जिवांत जीव भरलो.

बातीस्त पोस्को आसलो. गिरेस्त घराण्य़ाचो वंश फुडें व्हरूंक खरें म्हणल्यार जुवळे पोस्के घेतिल्ले. वायट नशिबान एकटो काळा पयलींच अस्ताक गेलो. उरलो बातीस्त! हेर भुरग्यां परस ’वेगळो!’ बातीस्ताच्या पोस्क्या आवय-बापायक आपल्यो अशो तीन धुवो आसल्यो. हाचें आसणें तांचे खातीर एक आडखळ थारली. तरी आसतना बापूय जिवो आससर ताका कितेंच म्हणपाचें धाडस तांकां जावंक ना. बापाय फाटल्यान आवयच्या दोळ्यांत मोती बिंदू पडले. तिची नदर गेली. तेन्ना बातीस्ताचे वळवळे वाडले.

एके राती, बातीस्त खंय गेलो तें कोणाकूच कळ्ळें ना. आदींच दोळ्यांची नदर गेल्ले आवयचो दिवोच ना जातकच तिचे खातीर पुराय संवसारूच काळोख थारलो.

भुकेन वळवळपी बातीस्त आमच्या घर-मानायांक सांपडलो आनी आमच्याच घराब्याचो कसो जालो. बातीस्ताक हांवें शाणो कसो वागतना केन्नाच पळोवंक ना. तो गोरवांक राखतालो खरो पूण तीं कितलीं आसात हाचो हिशोब ताका केन्नाच सारको गावलो ना. बाबड्याक सुमार म्हणटात तो केन्नाच नासलो. जावं मागीर तो पोटाचो वो जेवणांचो! घरांतलीं मनशां जेवंचे पयलीं वावराड्यानीं बुड्कुल्याक आफुडचें न्ही अशें म्हज्या मामागेर केन्नाच घडलें ना.

जाका भूक लागता ताणें जेवपाचें. सगळ्यांत पयलीं बातीस्त बुडकुल्याक आफुडलो जाल्यार, एकटो तरी उपाशी उरपाची शक्यता मात आसली. केन्नाय विचारल्यार ताणें इतलेंच सांगचें, बुडकुल्यांत जायतें आसलें म्हूण चड घेतले. ताच्या ह्या निरागस सभावाक कोण कितें करूंक शकतालो?

बुद्दी मोटवी पूण बातीस्त पिरायेन वाडलो. म्हज्या आज्यान, आपल्या पयलीं आशिल्ल्या घर-मानायांचें काजार करून दिलां हें पळोवन ताकाय काजाराची ओड लागली. आज्यान सांगलें, ’त्या खातीर चेडूं जाय!. बातीस्ताची धडपड सुरु जाली. चेडूं मेळ्ळें ना. पूण दुस-याच्या काजाराक वचपाची संद बातीस्तान केन्नाच सोडली ना. अशेंच एक दीस सोय-यांचें काजार आसा अशें सांगून बातीस्ताच्यो भयणीं ताका घेवन गेल्यो. त्या उप्रांत तो परत आयलो ना. कोणें सांगलें, काजाराच्या घरांत खंय बातीस्त जेवणांच्यो बशयो धुतालो. त्या उप्रांत खंय गेलो, कोणाकूच खबर ना.

दुस-या दिसाक ताचें मडें बांयत उफेतना मेळ्ळें. आवयक खबर कळना बरोबर ती पिशांतूर जाली. ताच्या मरणांक, ताच्यो भयणीं मात खंयच झळकल्यो नांत. आपल्या पुताच्या मरणान बातीस्ताचे आवयचें काळीज फाफसल्लें. हें तर जालेंच. पूण निमाणें घडयेक लेगीत आपूण आपल्याक पुताक पळोवंक शकना ही गजाल तिच्या काळजार मीठ कशी पडिल्ली! इतलें आसुनय तिच्या दोळयांतल्यान एकूय दूक गळ्ळें ना.

हे गजालीची आयज याद जाता, तेन्ना म्हजे हात आपसूक ताळयो मारूंक वयर सरतात. जें सवंग बातीस्ताक नेमून दिल्लें त्या सवंगांत बातीस्तान जिवीत भर लोकाची मनरिजवण केली. तो अडेची जीण केन्नाच जगलो ना. आपूण हेरां सारको न्ही हाची खंतूय ताका केन्नाच जाली ना. ह्याच खातीर तो आयजूय जगता. आमकां जिणेंचो मंत्र शिकयता!

By Guadalupe Dias